De grootste openbaring is in de stilte

Stilte en ruimtelijkheid

gaan hand in hand.

De onmetelijkheid van stilte

is de onmetelijkheid van de geest

waarbinnen geen middelpunt bestaat.

Krishnamurti

Ik moest begin dit jaar heel vroeg in Brugge zijn en terwijl ik door de stadspoort reed, luisterde ik naar klassieke muziek. Niet veel later reed ik door de indrukwekkende binnenstad en de kleine typische straatjes met de bekende Godshuizen. Er was weinig verkeer, er waren nog weinig mensen. De violen klonken door mijn luidsprekers en ik waande me in een tijd waar we ons vandaag misschien nog weinig iets bij kunnen voorstellen. Ik parkeerde mijn auto bij het bekende St. Janshospitaal en daar ben ik helemaal alleen. De klokken van Sint Salvator verspreidden zich met de wind over de stad. Ik wandelde meditatief over het pad van het oude hospitaal en bedenk me hoeveel eeuwen lang, de mensen deze klokken reeds hoorden om daarna terug in de stilte te ‘vallen’.

Er is een gedicht dat ik leerde kennen in het boek dat ik afgelopen jaar van mijn dochter cadeau kreeg: ‘De stilte van de muziek voor Bach”. (zestig sleutelwerken uit tien eeuwen muziek (600-1600). En dat gedicht beschrijft volledig mijn gevoel dat ik die ochtend had.

Er moet een wereld bestaan hebben voor

de Triosonatie in D, een wereld voor de Partita in a mineur,

maar hoe zag die wereld eruit?

Een Europa van grote lege vertrekken zonder weerklank,

overal onwetende instrumenten

waar Musikalisches Opfer en Das Wohltemperierte Klavier

nooit over een klavier waren gegaan.

Eenzaam gelegen kerken

waar de sopraanstem uit de Johannes Passion

zich nimmer in hulpeloze liefde slingerde

ronde mildere windingen van de fluit,

weidse zachtmoedige landschappen

waar alleen oude houthakkers met hun bijlen te horen zijn

het gezonde geluid van sterke honden in de winter

en – als een slingerklok – schaatsen klauwend in glansijs;

zwaluwen zwermend in zomerlucht

schelp waar het kind aan luistert

en nergens Bach, nergens Bach

schaatsstilte van de wereld voor Bach.

Lars Gustafsson (1982) – vertaling door J. Bernlef

Het boek zijn voor mij 60 meditaties die beginnen in de vroege middeleeuwen met het eenstemmige Gregoriaans en eindigt bij de klankrijke meerstemmige muziek uit de laat-zestiende eeuw.

De zestig werken in het boek vertellen ook een verhaal over stilte en traagheid.

Liesbet Vereertbrugghen haalt in het boek een voorbeeld aan van wat deze muziek kan betekenen.

“Een tijdje geleden zag ik een documentaire van Griet Teck waarin Maud Seuntjes in gesprek ging met drie gedetineerde vrouwen uit de gevangenis in Brugge. Ze hadden live geluisterd naar de Boetepsalmen van de zestiende-eeuwse componist Orlandus Lassus en daarna werd er met hen gesproken over schuld, boete en verlossing. Maar ook over de muziek. Een reactie die mij altijd is bijgebleven kwam van een getuige die van de muziek ‘kippenvel’ kreeg, maar dan ‘van binnen’. Wat een mooi voorbeeld. Een fysieke sensatie voelen wanneer je overweldigd wordt door schoonheid, maar omdat de ontroering en de stillness, de ‘rustigheid’ mee naar binnen sluipt, wordt het een sensatie die iets existentieels raakt, die kippenvel aan de binnenkant geeft.

Muziek uit de Middeleeuwen en de renaissance worden vaak gepercipieerd als ‘muziek van de stilte’, muziek die doorgaans introvert is van aard, ingetogen, melancholisch, soms verheven en sacraal. Voor sommigen zelfs muziek die aanzet tot spiritualiteit, contemplaties of introspectie.

SLOW LISTENING

Ik volg de aanwijzingen van Liesbet over hoe ik dit boek en de muziek best beluister en ik doe het meestal ‘s ochtends omdat ik het dan ook een ideaal moment voor meditatie vind. Ik steek mijn oortjes in, sluit mijn ogen, let op mijn ademhaling en luister naar de polyfonische klanken. De oefening is om twee keer na elkaar te luisteren. En de tweede keer ga ik er dieper ‘in’… het is een bijzonder gevoel. Het is zalig om op deze manier exact hetzelfde gevoel in mijn lichaam te ervaren als bij een diepe meditatie. Ik hou van de sfeer die de tijdsgeest van de muziek laat ervaren. Muziek moet een lichtpunt geweest zijn in een donkere tijd. Veel van deze muziek is kerkelijk dat was blijkbaar ook de enige muziek die neergeschreven werd. Ik word meegenomen naar afgelegen kloosters en kan de goddelijke verering bijna voelen. Bij elk muziekstuk blijf ik een tijdje, ik krijg soms rillingen en zelfs tranen door de zuivere klanken gemaakt door mensen. ‘Het kippenvel aan de binnenkant’… Ik wil het boek be-leven en voelen. Het brengt mij inspiratie om te schrijven…maar het belangrijkste…de muziek brengt een diepe rust en maakt mijn hoofd leeg. En wanneer de klanken stoppen, dan maak ik het helemaal stil en voel ik de energie nazinderen in mijn lijf.

Het bijzondere wat ik ervaar bij deze spirituele muziek is dat ik ondanks dat ik naar muziek luister, ik vanbinnen helemaal stil word.

Ik neem er de yoga sutra’s bij van Patanjali waarbij in het eerste hoofdstuk het doel van yoga wordt beschreven via verzen (sutra’s).

Yoga suttra 1.2 Patanjali: ‘Yoga Citta Vrtti Nirodha’ – Yoga is het stilleggen van de wervelingen van de geest.’

Yoga suttra 1.3 Patanjali: ‘Tada Drashtuh Svarupe Avasthanam’ – ‘Dan is het ziende thuis in zichzelf’. (Wat gebeurt er als het wervelen is stilgelegd? Dan is het ziende thuis in zichzelf! )

En het is dát wat ik ervaar als ik naar deze muziek luister. Mijn geest komt tot rust en ik zie en voel de dingen veel helderder. Ik word de ziener in mijzelf.

Ook dit is voor mij Yoga, mijn persoonlijke yoga.

Want yoga is voor mij allang niet meer enkel houdingen doen. Het is een manier om een diepere verbinding aan te gaan met jezelf en daar zijn zoveel verschillende methoden voor.

Ik eindig deze blog met een ander pareltje dat ik afgelopen jaar in mijn bezit kreeg. Een heel oud boekje van Krishnamurti, een meditatieboekje. De teksten zijn synchroon over wat ik voel bij wat ik hierboven reeds schreef. En die stilte is misschien wel te vergelijken met ‘de wereld voor Bach’.

Ik weet niet of het je ooit is opgevallen dat het absoluut stil is, wanneer je je volle aandacht aan iets geeft.

Deze aandacht heeft geen grenzen, geen middelpunt of een ‘ik’ dat zich ergens van bewust of aandachtig is.

Die aandacht, die stilte, is een toestand van meditatie.

Krishnamurti

Zachte stille wintergroet,

Isabel x